Dünyayı Buluşturan Sesler


(Müzikseverler için, türün ateşli taraftarı bir radyo prodüktöründen) “WORLD MUSIC” yani “Dünya Müziği” Teriminin Kısacık Tarihçesi

WORLD MUSIC yani Dünya Müziği terimi bir pazarlama kavramı olarak 1987 yılında çıktı.
Ön not!: Hemen hemen hiçbir müzisyen yaptığı müziğe tür ismi koymaz ya da kendi müziğini herhangi bir türe dahil etmez. Bunu çoğunlukla eleştirmenler yapar ve müzisyenler reddeder. Zaten türlerin içerikleri ve formülleri de eleştirmenden eleştirmene değişebilir. Ve bir istisnai durum; hem müzisyen hem prodüktör olanlarda bu anlayış geçerli olmaz.

•  1960'lı yıllarda İngiltere dahil müzik pazarına sahip ülkelerin hemen hepsinde, sadece Amerikan ya da yerel kopyası olan plaklar satıyordu.

•  O yıllarda Folk, Blues, Caz,Rock'n'Roll, R&B hatta Reggae plakları kendi bölümlerini raflarda bulmuştu.

•  Müzik gezgini ya da dünya müziklerini bir kazanda kaynatan müzisyenler her zaman varolmuştu. Tabii ki bu müzikleri bir dedektif gibi arayan dinleyiciler de her zaman rafların arasında bir yerlerden başlamak zorunda kalırlardı. Çünkü müzik dükkanı çalışanları da kendi zevklerine göre dizerlerdi plakları. Yani bir Afrikalı sürgün olan Miriam Makeba'nın plakları Caz kategorisinin altında bulunurdu. Ve eleştirmenlere göre de Latin Caz kabul edilirdi.

•  Hint, Bengal, Mısır ya da Çin enstrümantal müzikleri ya da Bulgar korolarının plakları bir şekilde ülkeye girdiyse herhangi bir rafta yerini almış olurdu. Bazı plakçılarda 'International' bölümü varsa orada da Johnny Halliday, Nana Mouskouri, Dorita y Pepe bulunurdu. Akademik olarak 'ethnomusicology' gibi terimlerle karşılaşmayanlar bir Afrika çalgısı olan “kora” plağını bulduklarında yeni bir gezegen keşfetmiş gibi hissederlerdi.

•  1980'lerin başında “Information Revolution”- Bilgi Devrimi'nin katkısıyla dünya küçülmeye başladı. Dünyanın her köşesinde müzik yapıldığı (sanki bilinmiyormuş gibi) fark edildi. Ali Farka Toure, Les Ambassadeurs, King Sunny Ade, Youssou N'Dour ve Thomas Mapfumo ithal plaklarının yanı sıra özellikle İngiltere'de küçüklü büyüklü konserler vermeye başladılar. GLC Shows, Commonwealth Institute Bahçesi, Arts Worldwide etkinlikleri, Peter Gabriel imzalı “efsanevi” Womad, Earthworks, Stern's ve GlobeStyle'den etrafa yayılan sesler dünyanın ilgisini çekmeye başladı.

•  BBC'nin müzik prodüktörlerinin kılavuzluğu başladı. Alexis Korner, “Okinawa” plaklarını çaldı radyoda. Charlie Gillett ve Andy Kershaw “international” sesleri getirdiler programlarına. 3 Mustaphas 3, efsanevi radyo prodüktörü John Peel programında duyuldu.

•  Dünyayı buluşturan bu sesleri anlatan, anlamaya çalışan müzik dergilerinin yazarları patır patır çoğaldı. İthal ya da yerel baskıları çıkan plaklarını tanıtmak isteyen müzisyenlerle röportajlar yaptılar.

•  Yine o yıllarda yani 80'lerin başında küçük ve bağımsız (indie) plak şirketleri, 4AD gibi Les Mysteres De Voix Bulgares gibi isimlerle iyi bir satış grafiği yakaladılar.

•  İşte tam bu noktada, plak dükkanları ve müşteriler arasında sanki bir saklambaç başladı. Dünyanın çeşitli köşelerinden gelen müzisyenlerin plaklarının hangi rafa gireceğini kimse bilemiyordu.

•  GlobeStyle'dan Roger Armstrong ve Ben Mandelson bir toplantı yapmaya karar verdiler. 29 Haziran 1987 Pazartesi günkü toplantı 'International Pop Label Meeting' adıyla İngiltere'de Islington'da yapıldı. Ana amaç bu repertuarın cazibesini arttırmaktı. Dolayısıyla tartışılan konular şöyle gerçekleşti;

•  Hedef dinleyici kimdir? Ona nasıl ulaşılır?

•  Raflarda nasıl bir düzenleme yapılmalı?

•  Ve en önemlisi "Adoption of a campaign/media title" yani kısaca kampanyanın adı.

Toplantıda adı konmamış türün, Plak şirketleri, dağıtımcılar, dergilerden, o dönemki uzmanları yer alıyordu:
GlobeStyle'dan Chris Popham, Ben Mandelson, Roger Armstrong ve Ted Carroll;
Crammed US ‘den Ace ve Jonathan Rudnick;
Womad ‘den Amanda Jones, Thos Brooman ve Steve Hadrell;
Oval'den Charlie Gillett;
Channel 4'dan Mark Kidel from;
Folk Roots/Rogue Records dan Ian Anderson (Jethro Tull'ın kurucusu değil) ve Lisa Warburton;
Arts Worldwide/World Circuit'den Anne Hunt, Mary Farquharson ve Nick Gold;
Stern's/Triple Earth'den Scott Lund, Iain Scott ve Robert Urbanus;
Hannibal'dan Joe Boyd;
Revolver Distribution'dan Mike Chadwick;
New Routes Distribution'dan Mark Stratford;
11th Hour/Crossing The Border'dan John Martin;
Virgin Retail'den Gordon Potts ve Simon Coe;
Cooking Vinyl'den Andrea Lawrence;
Earthworks'den Jumbo Vanrenen ve Trevor Herman;
Carnacdisque'den Nick Carnac;
Disc'Afrique'den Doug Veitch, Owen ve Phil;
National Sound Archive'den Lucy Duran.

Yazarlar ise; Chris Stapleton, Philip Sweeney, Chris Hawkins ve Klaus Frederking.

İşte tüm bu isimler artık vazgeçilmez hale gelen 'World Music' adlı müzik türünün ismi için suçlayabileceklerimiz. Ama önce türün başlığı için çeşitli isimleri tartıştılar:
'Worldbeat'; sanki davulu içermeyen herhangi bir şeyi dışarıda bırakıyordu.

'Tropical'; Bulgar Korosuna hoşçakal der gibiydi.

'Ethnic'; sıkıcı ve çok akademikti.

'International Pop'; türe dahil edilebilecek bazı folk şarkıcılarını yok saymaktı..

'Roots' pop yaklaşımını elinin tersiyle itiyor gibiydi.

Son not!: 'World Music' yani Dünya Müziği; 1987 yılında konan bu müzik türü adı, hemen her şeyi içeriyor gibi!. Ayrıca caz, klasik ya da rock gibi tür ismi olabilecek bir özelliğe sahip. Ama sakin olmakta fayda var sevgili müzikseverler, bu sadece müzik ürününü ‘pazarlayabilmek' için bir terim, o kadar.



Caner Beklim - Eylül 2005


 

Diğer Yazılar

Bir Demet Bach (Eylül 2005)